De rol van PQQ bij depressieve klachten
Pyrroloquinoline quinone (PQQ) is betrokken bij veel fysiologische processen en heeft veel mogelijke klinische toepassingsgebieden. De voornaamste werking van PQQ vindt plaats in de mitochondriën. Daar werkt het als co-enzym voor de citroenzuurcyclus, heeft het een zeer sterke antioxidatieve functie en zet het aan tot produceren van nieuwe mitochondriën, een proces dat ook wel mitochondriogenese wordt genoemd. Het is duidelijk dat PQQ een essentiële rol speelt bij het produceren van energie en bij het afremmen van veroudering. Wetenschappelijke studies tonen aan dat PQQ daarnaast een impact heeft op het functioneren van het immuunsysteem en de hersenen [1].
PQQ beschermt de hersenen langs verschillende wegen
Dat PQQ oxidatieve schade in de hersenen tegengaat en op die manier beschermend werkt tegen cognitieve achteruitgang als gevolg van neurodegeneratie, is in wetenschappelijke studies uitgebreid beschreven [2–4]. Ook bij de behandeling van depressie zou PQQ een rol kunnen spelen. Een depressie kan ontstaan als gevolg van een ontstekingsreactie in de hersenen. Ontstekingsmediatoren en oxidatieve stress in de hersenen geven dan aanleiding tot het ontstaan van neurologische en psychische symptomen [5]. PQQ kan helpen de ontsteking te remmen en de hersenen te beschermen tegen oxidatieve schade als gevolg van deze neuro-inflammatie [6].
Glutamaatexces
Daarnaast is er nog een andere manier waarop neurologische of psychiatrische ziektebeelden kunnen ontstaan, namelijk door een teveel aan glutamaat. Glutamaat is een excitatoire neurotransmitter en is nauw betrokken bij alle leerprocessen en het vormen van het geheugen. Glutamaat kan echter ook toxisch zijn als het niet goed wordt gereguleerd. Idealiter wordt glutamaat als neurotransmitter vrijgegeven in de synaptische spleet om vervolgens te binden aan de NMDA-receptor. Zo worden boodschappen doorgegeven in de hersenen en kan glutamaat zijn functie uitoefenen. Magnesium en GABA spelen een belangrijke rol bij het reguleren van de NMDA-receptor. Lees meer over de werking van de NMDA-receptor in dit artikel.
Indien er teveel glutamaat aanwezig is, door bijvoorbeeld een hoge inname via de voeding (denk aan E-nummers E 620 tot en met E 625), of als de NMDA-receptor niet optimaal werkt door bijvoorbeeld een lage magnesiumstatus, kan er stapeling ontstaan van glutamaat. Uit onderzoek is gebleken dat de neuronale toxiciteit geïnduceerd door een teveel aan glutamaat, een sterke rol kan spelen in het ontstaan van verschillende neurologische en psychiatrische ziektebeelden en kan leiden tot depressief gedrag [7]. Het bieden van bescherming tegen deze toxiciteit zou dus een belangrijk onderdeel kunnen zijn bij het behandelen of voorkomen van depressies. PQQ kan daar een rol bij spelen: verschillende studies hebben aangetoond dat PQQ beschermt biedt tegen glutamaat-geïnduceerde schade of celdood in de hersenen [8–10].
Welke voedingsmiddelen bevatten PQQ?
In de top 10 van de voedingsmiddelen met de hoogste concentratie aan PQQ staan onder andere gefermenteerde sojabonen, peterselie, groene thee, kiwi, papaya en spinazie [11]. Zo kan het eten van voldoende van deze voedingsmiddelen helpen om de PQQ inname te vergroten. Via de voeding nemen we echter gemiddeld vaak slechts 500 microgram per dag op. Bij het ontstaan van depressieve klachten kan het daarom nuttig zijn om extra PQQ te suppleren. Een studie uitgevoerd in Japan toonde een duidelijke vermindering aan van bepaalde symptomen van depressie zoals stress perceptie, vermoeidheid en slechte slaapkwaliteit, na orale suppletie met PQQ [12]. Deze positieve effecten zijn belangrijke katalysatoren bij de behandeling van een depressie.
Kennis in de praktijk
Depressieve klachten komen steeds vaker voor in de praktijk. In de eerste plaats is het belangrijk om de oorzaken van deze klachten te achterhalen. Vaak is het ontstaan van een depressie multicausaal. Naast psychologisch advies, stressreducerende interventies, voedingsadvies, slaapadvies en beweegadvies kan suppletie met onder andere PQQ een waardevolle aanvulling in de behandeling zijn. Er zijn geen interacties van PQQ met medicijnen bekend. In de therapeutische setting is de te hanteren dosis 20 mg per dag.
Referenties
1. Monografie PQQ, Natura Foundation, 2019 https://www.naturafoundation.nl/kenniscentrum/monografie/?monografieid=198.
2. Itoh Y, Hine K, Miura H, Uetake T, Nakano M, Takemura N, e.a. Effect of the Antioxidant Supplement Pyrroloquinoline Quinone Disodium Salt (BioPQQTM) on Cognitive Functions. Adv Exp Med Biol. 2016;876:319–25.
3. Ohwada K, Takeda H, Yamazaki M, Isogai H, Nakano M, Shimomura M, e.a. Pyrroloquinoline Quinone (PQQ) Prevents Cognitive Deficit Caused by Oxidative Stress in Rats. J Clin Biochem Nutr. januari 2008;42(1):29–34.
4. Zhou X, Yao Z, Peng Y, Mao S, Xu D, Qin X, e.a. PQQ ameliorates D-galactose induced cognitive impairments by reducing glutamate neurotoxicity via the GSK-3ß/Akt signaling pathway in mouse. Scientific Reports. 11 juni 2018;8(1):8894.
5. Bakunina N, Pariante CM, Zunszain PA. Immune mechanisms linked to depression via oxidative stress and neuroprogression. Immunology. maart 2015;144(3):365–73.
6. Zhang Q, Zhou J, Shen M, Xu H, Yu S, Cheng Q, e.a. Pyrroloquinoline Quinone Inhibits Rotenone-Induced Microglia Inflammation by Enhancing Autophagy. Molecules. 23 september 2020;25(19).
7. Ibi M, Liu J, Arakawa N, Kitaoka S, Kawaji A, Matsuda K, e.a. Depressive-Like Behaviors Are Regulated by NOX1/NADPH Oxidase by Redox Modification of NMDA Receptor 1. J Neurosci. 12 april 2017;37(15):4200–12.
8. Aizenman E, Hartnett K, Zhong C, Gallop P, Rosenberg P. Interaction of the putative essential nutrient pyrroloquinoline quinone with the N-methyl-D-aspartate receptor redox modulatory site. J Neurosci. 1 juni 1992;12(6):2362–9.
9. Zhang Q, Shen M, Ding M, Shen D, Ding F. The neuroprotective action of pyrroloquinoline quinone against glutamate-induced apoptosis in hippocampal neurons is mediated through the activation of PI3K/Akt pathway. Toxicology and Applied Pharmacology. april 2011;252(1):62–72.
10. Zhang P, Ye Y, Qian Y, Yin B, Zhao J, Zhu S, e.a. The Effect of Pyrroloquinoline Quinone on Apoptosis and Autophagy in Traumatic Brain Injury. CNS Neurol Disord Drug Targets. 2017;16(6):724–36.
11. Kumazawa T, Sato K, Seno H, Ishii A, Suzuki O. Levels of pyrroloquinoline quinone in various foods. Biochem J. 15 april 1995;307 ( Pt 2)(2):331–3.
12. Nakano M, Yamamoto T, Okamura H, Tsuda A, Kowatari Y. Effects of Oral Supplementation with Pyrroloquinoline Quinone on Stress, Fatigue, and Sleep. FFHD. 31 augustus 2012;2(8):307.
