Leefstijl de sleutel tot een beter herstel na corona-infectie

De meeste mensen die een infectie met het coronavirus doormaken ervaren alleen milde of matige symptomen. Toch kan deze infectie gepaard gaan met pathofysiologische veranderingen en aanhoudende symptomen. Dit wordt ook wel lange COVID of post-COVID-syndroom genoemd. Veelvoorkomende restklachten zijn onder andere aanhoudende vermoeidheid, concentratieverlies, depressief gevoel, kortademigheid/benauwdheid, vermoeide spieren en slaapproblemen.

Het natuurlijk beloop van herstel na COVID-19 varieert per persoon en wordt beïnvloed door uiteenlopende factoren, waaronder leeftijd, de gezondheid van het individu vóór de virusinfectie, de aanwezigheid van comorbiditeit, de aard en ernst van de infectie, en sociaaleconomische omstandigheden. Integratieve behandelstrategieën gebaseerd op leefstijl en suppletie kunnen een positieve bijdrage leveren aan het herstel van uw cliënt [1].

Herstel bevorderen met voeding

Na het doormaken van een infectie heeft het lichaam extra behoefte aan energie en bouwstoffen uit gezonde voeding. Eiwitten zijn bijvoorbeeld nodig voor het herstel van de longen en het behoud en de opbouw van spieren en het immuunsysteem. Ook vitamines en mineralen verrichten tal van ondersteunende functies bij het herstellen van lichamelijke processen. Gezonde voeding bevat onder andere veel groenten en fruit. De consumptie hiervan wordt geassocieerd met een verbeterde ademhalingsfunctie en verminderde luchtwegontsteking en oxidatieve stress [2].

Het eten van voeding met een ontstekingsremmende werking wordt in verband gebracht met een verbeterde longfunctie bij gezonde volwassenen en kinderen [3] en een verbeterde longfunctie en lagere mortaliteit bij mensen met COPD [4]. Ontstekingsremmende voeding bevat bijvoorbeeld flavonoïden zoals fucoxanthine en astaxanthine. Deze flavonoïden komen vooral voor in gele, roze en oranje voedingsmiddelen, waaronder verschillende soorten groenten en fruit, algen en schaaldieren [5]. Ook resveratrol, curcumine en groene thee werken ontstekingsremmend en kunnen het immuunsysteem en het energiemetabolisme positief beïnvloeden [5].

Daarnaast kan een optimale metabole gezondheid worden bereikt door het aantal eetmomenten te beperken tot drie maal per dag. Ook intermitterend vasten heeft een positieve invloed op het energiemetabolisme [6].

Optimaliseer het bioritme voor een beter herstel

Een optimaal bioritme is belangrijk voor een goede gezondheid. Onze biologische klok zorgt ervoor dat ons lichaam in harmonie met de omgeving functioneert. Het lichaam reageert op daglicht en geeft signalen wanneer wij op moeten staan en weer moeten gaan slapen. Wanneer dit ritme verstoord is, heeft dit gevolgen voor zowel ons lichamelijk als geestelijk welbevinden. Een optimaal bioritme verbetert het slaappatroon en daarmee de hersenfunctie, het functioneren van het metabolisme en het immuunsysteem [7]. Hieronder volgen een aantal aanbevelingen om het bioritme te herstellen:

•            Neem voldoende ontspanning overdag en voor het slapen

•            Ga op vaste tijden naar bed en sta op vaste tijden op

•            Vermijd beeldschermen en fel licht ná 21.00 uur

•            Gebruik ’s avonds een blauwlichtfilter op schermen of draag een speciale bril

•            Probeer enkele uren voor het slapengaan niet meer te eten

•            Zorg voor een donkere kamer met voldoende zuurstof en geen geluid

•            Vermijd stoffen die de slaap verstoren, zoals cafeïne, nicotine en alcohol

Voldoende beweging is het fundament van goed herstel

Na het doorstaan van een infectie is het een mooi streven om dagelijks minimaal een half uur te wandelen of te fietsen. Vul dit aan met intensieve beweegmomenten, maar houdt hier uiteraard wel rekening met de ernst van de restklachten. Beweeg bij voorkeur in de buitenlucht in een bosrijke omgeving. Het bos ademt namelijk terpenen en terpenoïden uit die een positieve invloed uitoefenen op het immuunsysteem en de longfunctie [8].

Suppletie kan een belangrijke aanvulling zijn

Soms blijven restklachten bestaan omdat het immuunsysteem nog niet optimaal functioneert of omdat het virus nog niet goed is ‘opgeruimd’ door het immuunsysteem. Onderstaande stoffen kunnen helpen het immuunsysteem weer in balans te brengen, het virus op te ruimen, en/of vermoeidheidsklachten te verminderen. Voor nóg meer doelgerichte oplossingen wordt geadviseerd de Masterclass: Herstel na corona te volgen. Bekijk ook de behandelrichtlijn Covid-19 en griep.

Vitamines en mineralen

Om het immuunsysteem weer in balans te brengen en optimaal te laten functioneren zijn vitaminen en mineralen van belang, waaronder vitamine D3, vitamine C en zink [9]. Vitamine B12 ondersteunt niet alleen het functioneren van het immuunsysteem, maar is ook een cofactor voor verschillende enzymen in de energiehuishouding en kan dus helpen om vermoeidheidsklachten te verminderen [10].

Lactoferrine

Een van de oorzaken van restklachten na COVID-19 is dat het virus nog niet volledig is opgeruimd door het immuunsysteem. Het immuunsysteem blijft dan actief en dat kost energie. Lactoferrine is een lichaamseigen eiwit dat kan helpen een virus op te ruimen [11,12]. Lactoferrine kan worden ingezet als hoog gedoseerde kuur.

PQQ

Pyrroloquinoline quinone (PQQ) is een sterke antioxidant die in bepaalde voedingsmiddelen voorkomt. Het stimuleert de werking en aanmaak van nieuwe mitochondriën, wat leidt tot meer uithoudingsvermogen en energie [13–15]. Een PQQ-supplement kan dus helpen vermoeidheid tegen te gaan.

Ubiquinol

Ubiquinol, een vorm van co-enzym Q10, is een lichaamseigen stof met een sterke antioxidatieve werking. Daarnaast is ubiquinol essentieel voor de productie van energie in mitochondriën. Ubiquinol wordt als supplement onder meer ingezet bij vermoeidheidsklachten [16].

Kennis in de praktijk

Na het doormaken van een infectie met het coronavirus kunnen ook cliënten die alleen te maken hebben gehad met milde tot matige symptomen nog last houden van restklachten. Een integratieve behandelstrategie bestaande uit een combinatie van gezonde voeding, bioritme-herstel, beweging en suppletie kan een positieve bijdrage leveren aan het herstel van uw cliënt.

1.           Alschuler L, Chiasson AM, Horwitz R, Sternberg E, Crocker R, Weil A, et al. Integrative medicine considerations for convalescence from mild-to-moderate COVID-19 disease. EXPLORE. 2020 Dec;S1550830720304171.

2.           Hosseini B, Berthon BS, Wark P, Wood LG. Effects of Fruit and Vegetable Consumption on Risk of Asthma, Wheezing and Immune Responses: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients. 2017 Mar 29;9(4):341.

3.           Han Y-Y, Forno E, Shivappa N, Wirth MD, Hébert JR, Celedón JC. The Dietary Inflammatory Index and Current Wheeze Among Children and Adults in the United States. The Journal of Allergy and Clinical Immunology: In Practice. 2018 May;6(3):834-841.e2.

4.           Hanson C, Sayles H, Rutten E, Wouters EFM, MacNee W, Calverley P, et al. The Association Between Dietary Intake and Phenotypical Characteristics of COPD in the ECLIPSE Cohort. J COPD F. 2014;1(1):115–24.

5.           Ferramosca A, Di Giacomo M, Zara V. Antioxidant dietary approach in treatment of fatty liver: New insights and updates. WJG. 2017;23(23):4146.

6.           Speakman JR, Mitchell SE. Caloric restriction. Molecular Aspects of Medicine. 2011 Jun;32(3):159–221.

7.           de Punder K, Heim C, Entringer S. Association between chronotype and body mass index: The role of C-reactive protein and the cortisol response to stress. Psychoneuroendocrinology. 2019 Nov;109:104388.

8.           Kim T, Song B, Cho KS, Lee I-S. Therapeutic Potential of Volatile Terpenes and Terpenoids from Forests for Inflammatory Diseases. IJMS. 2020 Mar 22;21(6):2187.

9.           Alagawany M, Attia YA, Farag MR, Elnesr SS, Nagadi SA, Shafi ME, et al. The Strategy of Boosting the Immune System Under the COVID-19 Pandemic. Front Vet Sci. 2021 Jan 8;7:570748.

10.         Tardy A-L, Pouteau E, Marquez D, Yilmaz C, Scholey A. Vitamins and Minerals for Energy, Fatigue and Cognition: A Narrative Review of the Biochemical and Clinical Evidence. Nutrients. 2020 Jan 16;12(1):228.

11.         Drago-Serrano M, Campos-Rodríguez R, Carrero J, de la Garza M. Lactoferrin: Balancing Ups and Downs of Inflammation Due to Microbial Infections. IJMS. 2017 Mar 1;18(3):501.

12.         González-Chávez SA, Arévalo-Gallegos S, Rascón-Cruz Q. Lactoferrin: structure, function and applications. Int J Antimicrob Agents. 2009;33(4):301.e1-8.

13.         Chowanadisai W, Bauerly KA, Tchaparian E, Wong A, Cortopassi GA, Rucker RB. Pyrroloquinoline Quinone Stimulates Mitochondrial Biogenesis through cAMP Response Element-binding Protein Phosphorylation and Increased PGC-1a Expression. J Biol Chem. 2010 Jan 1;285(1):142–52.

14.         Harris CB, Chowanadisai W, Mishchuk DO, Satre MA, Slupsky CM, Rucker RB. Dietary pyrroloquinoline quinone (PQQ) alters indicators of inflammation and mitochondrial-related metabolism in human subjects. The Journal of Nutritional Biochemistry. 2013;24(12):2076–84.

15.         Saihara K, Kamikubo R, Ikemoto K, Uchida K, Akagawa M. Pyrroloquinoline Quinone, a Redox-Active o-Quinone, Stimulates Mitochondrial Biogenesis by Activating the SIRT1/PGC-1a Signaling Pathway. Biochemistry. 2017 Dec 19;56(50):6615–25.

16.         Mizuno K, Sasaki AT, Watanabe K, Watanabe Y. Ubiquinol-10 Intake Is Effective in Relieving Mild Fatigue in Healthy Individuals. Nutrients. 2020 Jun 2;12(6):1640.