IJzer
-
IJzer is het centrale onderdeel van het hemoglobine-molecuul in de rode bloedcellen, het zuurstofvervoerende onderdeel van de rode bloedcel. Rode bloedcellen pikken zuurstof op in de longen en transporteren het door het hele lichaam. Verder is ijzer nodig voor een aantal belangrijke enzymsystemen in het lichaam (o.a. cytochroom, catalase). Ijzer wordt in de vorm van myoglobine opgeslagen in de spieren. IJzer is verder een belangrijk co-enzym bij de productie van alle neurotransmitters en het heeft een belangrijke rol in de ademhalingsketen (aërobe stofwisseling).
De ijzerabsorptie is een subtiel proces en wordt door veel factoren beïnvloed. IJzer wordt in het algemeen slechts in zeer geringe hoeveelheden uit de voeding geresorbeerd. Bovendien hebben veel mensen een marginale ijzerinname. IJzerdeficiëntie komt dan ook veel voor, met name bij vrouwen. Belangrijke risicogroepen zijn kinderen in de groei, zwangerschap, menstruerende vrouwen of operaties met bloedverlies. Door een slechte absorptie en inname lopen vegetariërs en ouderen meer risico op ijzerdeficiëntie.
De eerste symptomen zijn zwakte, moeheid en verlies van uithoudingsvermogen, op termijn treedt ook anemie op.
Voor een optimale ijzeropname en verwerking dienen in een goed organisch ijzersupplement een aantal synergisten aanwezig te zijn; de meest belangrijke zijn vitamine C, de vitaminen van het B-complex en koper. -
- ijzertekort
- bloedarmoede
- zwangerschap
- lactatieperiode
- groei
- sterk bloedverlies, bijvoorbeeld bij zware menstruatie
- sterke transpiratie, bijvoorbeeld bij sporten
- haematorie (bloedverlies in de urine),
- langdurig overgeven
- diarree
- sterke zweetproductie
- anorexie
- eetstoornissen (algemeen)
- moeheid
- psoriasis
-
Niet gebruiken bij ijzerstapelingsziekte (hemachromatose).
-
IJzer is een sterke pro-oxidant, waardoor het verhogen van het ijzerniveau in het lichaam in principe kan leiden tot extra oxidatie van LDL-cholesterol en meer beschadigingen van de vaatwanden. Ook andere gevolgen van een verhoogde radicaaldruk kunnen door extra ijzer worden veroorzaakt. Aanvulling van de therapie met antioxidanten wordt dan ook ten zeerste aangeraden.
-
Hoge innames van andere mineralen (met name calcium (melk), magnesium en zink) kunnen de ijzerabsorptie remmen. Anti-inflammatoire medicatie zoals bijvoorbeeld aspirine en ibuprofen kan het verlies van ijzer versterken via intestinale bloedingen. Tetracyclines en hoges doses aspirines remmen de ijzerabsorptie. Fytaten (in granen), oxalaten (bv rabarber) en tanninen (thee) in het voedsel kunnen onoplosbare complexen aangaan met ijzer en zo eveneens de absorptie tegenwerken. Ook andere interacties met reguliere of natuurgeneesmiddelen zijn mogelijk. Raadpleeg hiervoor een deskundige.
-
Een dosering van 20 mg elementair organisch ijzer is voor de meeste toepassingen voldoende.
IJzer wordt het best geabsorbeerd op een lege maag (twee uur na de maaltijd) en bindt zich aan maagzuurremmers en sommige medicijnen. Organische ijzervormen (zoals ijzerfumaraat en ijzergluconaat) worden goed geabsorbeerd en veroorzaken minder of geen van de bijverschijnselen die bij anorganische ijzersupplementen (zoals ijzersulfaat; ‘staalpillen’) regelmatig worden waargenomen, zoals constipatie en intestinale stoornissen.
De verstrekking van organisch ijzer en de eventuele adjuvantia moet na een doorgemaakte anemie langdurig plaatsvinden. Het kan maanden tot meer dan een jaar duren voor de ijzerdepots in het lichaam weer geheel gevuld zijn. Als de hemoglobinewaarde zich door ijzersuppletie heeft genormaliseerd moet de kuur nog zes weken worden doorgezet om de ijzerdepots in het lichaam goed op te vullen. Langdurig gebruik van hoge doses organisch ijzer (meerdere capsules per dag) kan vanwege het gevaar van ijzerstapeling alleen plaatsvinden bij regelmatig monitoren van de ijzerstatus. -
Ongecompliceerde ferriprieve anemie kan met orale ijzersuppletie goed worden bestreden, onder voorwaarde dat er een aantal synergisten aanwezig zijn die zorgen dat de opname ook daadwerkelijk kan plaatsvinden. Hierbij moeten we denken aan stoffen als vitamine C, vitamine B1, B2, B3, B5, B6 en B12 en niet in de laatste plaats magnesium.
Verder wordt vanwege het pro-oxidatieve karakter van ijzer aangeraden de therapie te ondersteunen met sterke antioxidanten. Een belangrijke synergiste van de ijzerstofwisseling is vitamine C dat in het darmkanaal plantaardig non-haem ijzer omzet in haem-ijzer en daardoor de ijzerabsorptie verbetert. Als basissuppletie wordt vitamine C en een goede multi aangeraden. -
- Andrews NC. Disorders of iron metabolism. N Engl J Med. 1999 Dec 23;341(26):1986-95.
- Andrews NC, Levy JE. Iron is hot: an update on the pathophysiology of hemochromatosis. Blood. 1998 Sep 15;92(6):1845-51.
- Beard JL. Am J Clin Nutr. 2000 May;71(5 Suppl):1288S-94S. Effectiveness and strategies of iron supplementation during pregnancy.
- Beard JL. Iron Biology in Immune Function, Muscle Metabolism and Neuronal Functioning. J. Nutr. 2001 131: 568S–580S.
- Beaton GH. Iron needs during pregnancy: do we need to rethink our targets? Am J Clin Nutr. 2000 Jul;72(1 Suppl):265S-271S.
- Bothwell TH. Iron requirements in pregnancy and strategies to meet them. Am J Clin Nutr. 2000 Jul;72(1 Suppl):257S-264S.
- Danesh J, Appleby P. Coronary heart disease and iron status: meta-analyses of prospective studies. Circulation. 1999 Feb 23;99(7):852-4.
- Hercberg S, Preziosi P, Galan P. Iron deficiency in Europe. Public Health Nutr. 2001 Apr;4(2B):537-45.
- Kushner JP, Porter JP, Olivieri NF. Secondary iron overload. Hematology (Am Soc Hematol Educ Program). 2001;:47-61.
- Murray MT. Encyclopedia of nutritional supplements. Prima health Publishing, Rocklin CA, 1996.
- Roy CN, Enns CA. Iron homeostasis: new tales from the crypt. Blood. 2000 Dec 15;96(13):4020-7.
- de Valk B, Marx JJ. Iron, atherosclerosis, and ischemic heart disease. Arch Intern Med. 1999 Jul 26;159(14):1542-8.
- Whittaker P. Iron and zinc interactions in humans. Am J Clin Nutr. 1998 Aug;68(2 Suppl):442S-446S.
- Yip R. Significance of an abnormally low or high hemoglobin concentration during pregnancy: special consideration of iron nutrition. Am J Clin Nutr. 2000 Jul;72(1 Suppl):272S-279S.
- Zlotkin S. Clinical nutrition: 8. The role of nutrition in the prevention of iron deficiency anemia in infants, children and adolescents. CMAJ. 2003 Jan 7;168(1):59-63.
