Crocus sativus (saffraankrokus)

• Stemmingsverbetering 
• Depressie, 
• ADHD 
• Premenstrueel syndroom,  
• De ziekte van Alzheimer,  
• Oogaandoeningen (waaronder maculadegeneratie), 
• Overgewicht.  

De actieve stoffen in saffraan zijn onder andere crocine, safranal en picrocrocine. Crocine is een wateroplosbare carotenoïde die aan saffraanspecerijen de roodoranje kleur geeft. Crocine is een krachtig antioxidant, net als safranal. Vooral safranal is verantwoordelijk voor het karakteristieke, krachtige aroma van saffraan. Picrocrocine ook, maar wordt gemakkelijk afgebroken tijdens het drogen en verhitten van saffraan. Crocine en safranal remmen de heropname van onder andere serotonine, vergroten zo de beschikbaarheid van serotonine in het zenuwstelsel en dragen daarmee bij aan de behandeling van depressie.

Saffraan wordt binnen een uur opgenomen en verspreid door het lichaam. Voor de meeste toepassingen is het effect merkbaar binnen 2 tot 6 weken.

De actieve stoffen in saffraan worden gemakkelijk afgebroken tijdens het drogen en verhitten van saffraan en safranal is een vluchtige stof. Tijdens het bereiden gaat een deel van de werkingskracht verloren. Daarom is het belangrijk een gestandaardiseerd extract te kiezen met gegarandeerde gehaltes actieve bestanddelen.

Saffraan is een van de duurste specerijen ter wereld. Vaak worden daarom ook wel saffloer en andere vervangers gebruikt. Geadviseerd wordt om te kiezen voor een zuiver saffraanproduct, gestandaardiseerd op de werkzame stoffen van saffraan: crocine en safranal. Crocine en safranal worden in voedingssupplementen ook wel Lepticrosalides® genoemd.

Stemmingsverbetering
Suppletie met een gepatenteerd Crocus sativus extract (Affron®) heeft een positief effect op de stemming van gezonde vrijwilligers. In de dubbelblinde gerandomiseerde placebogecontroleerde studie kregen 128 deelnemers gedurende vier weken een Crocus sativus supplement (28 mg of 22 mg per dag) of een placebo. De studie laat zien dat bij de deelnemers die elke dag 28 mg Crocus Sativus extract toegediend kregen minder negatieve gevoelens hadden, minder stress en angst ervoeren. Er kan dus geconcludeerd worden dat een saffraan extract een positief effect heeft op de stemming.

Depressie

Reguliere antidepressiva hebben nog steeds veel bijwerkingen, waaronder beïnvloeding van het rijgedrag, droge mond, constipatie, seksuele dysfunctie tot zelfs agressief gedrag en zelfmoordneigingen. Bovendien reageert een deel van de patiënten na verloop van tijd niet meer op deze antidepressiva, en is therapietrouw daardoor niet optimaal. Uit meerdere dubbelblinde klinische onderzoeken bij personen met milde tot matige depressie blijkt dat het antidepressieve effect van Crocus sativus groter is dan placebo en vergelijkbaar is met dat van fluoxetine en imipramine. Uit analyse van bioactieve fracties komt naar voren dat crocine-1 hoofdverantwoordelijk is voor het antidepressieve effect. Het werkingsmechanisme erachter komt deels overeen met dat van imipramine; beide remmen de heropname van serotonine, norepinephrine en dopamine. Het eerste effect treedt al binnen een week op, maar het effect is maximaal na circa 6 weken.

Bijwerkingen worden van Crocus sativus niet of nauwelijks gemeld. Het vormt daarmee een bijwerkingsarm natuurlijk alternatief bij de behandeling van milde tot matige depressies.  

Saffraan bij tieners met depressieve symptomen
Het gebruik van een saffraan extract zou mogelijk ook bij tieners met lichte tot matige depressieve symptomen een positief effect kunnen hebben. Een kleine studie wijst uit dat tieners tussen de 12 en 16 jaar oud baat hebben bij het gebruik van een saffraan extract (Affron®, 18 mg per dag). De tieners rapporteerden gedurende de studietijd van 8 weken minder last te hebben van depressieve gevoelens, hun ouders lieten echter weten weinig verschil te merken. Meer onderzoek is daarom nodig om het effect van saffraan bij tieners te bevestigen. 

ADHD (Attention-deficit hyperactivity disorder)
Twee klinische studies tonen aan dat kinderen (6-17 jaar oud) baat kunnen hebben bij het gebruik van een saffraan extract.  

In een gerandomiseerde dubbelblinde studie kregen kinderen gedurende zes weken een saffraan extract (20 mg/dag bij minder dan 30 kg lichaamsgewicht en 30 mg/dag bij meer dan 30 mg lichaamsgewicht) of methylfenidaat (ook wel bekend als ritalin, dosering eveneens gebaseerd op gewicht: 20 mg bij <30 kg lichaamsgewicht en 30 mg bij >30 kg lichaamsgewicht). De onderzoekers vonden geen verschil in effectiviteit tussen de twee behandelingen.  

In de niet-gerandomiseerde studie krijgen de kinderen een saffraan extract (30 mg/dag) of methylfenidaat (1mg/kg) gedurende drie maanden. Na drie maanden was duidelijk dat de twee behandelingen een zeer vergelijkbaar effect bewerkstelligden. Saffraan was iets effectiever om de symptomen van hyperactiviteit te bestrijden. Methylfenidaat was effectiever tegen onoplettendheid. 

In een studie waarbij zowel saffraan als methylfenidaat werd ingezet werd geconcludeerd dat het gecombineerd gebruik van het medicijn samen met een saffraan extract mogelijk nog effectiever zou zijn dan enkel het gebruik van een losse behandeling met enkel het medicijn of enkel het extract. De deelnemers van 6 tot 16 jaar kregen dagelijks 20-30 mg methylfenidaat in combinatie met 20-30 mg saffraan extract. 

Premenstrueel syndroom

Het premenstrueel syndroom (PMS) wordt gekenmerkt door klachten van lichamelijke en psychische aard, waarbij prikkelbaarheid, wisselende stemmingen en depressieve gevoelens op de voorgrond liggen. Uit een dubbelblinde, gerandomiseerde klinische studie bleek saffraan effectief in het verminderen van deze klachten ten opzichte van placebo behandeling.

Alzheimer en geheugenverlies

De ziekte van Alzheimer wordt gekenmerkt door de afzetting van amyloïde plaques in de hersenen. Oxidatieve processen stimuleren de vorming en afzetting van deze plaques. In-vitro onderzoek wijst uit dat saffraanextract zeer goede antioxidatieve eigenschappen heeft en de vorming van onoplosbare amyloïden remt, afhankelijk van dosering en toepassingsduur. De stof die hiervoor met name verantwoordelijk blijkt te zijn is trans-crocine-4. In dubbelblind onderzoek onder 54 Alzheimerpatiënten blijkt saffraanextract even effectief als Donepezil bij milde tot matige alzheimer.

Uit andere onderzoeken komt een algemeen positief effect op leervermogen en geheugen naar voren; dit lijkt te maken te hebben met een betere membraanvloeibaarheid in de synaps als gevolg van de toediening van Crocus sativus. Saffraan kan dus met name op het gebied van geheugenschade een bijdrage leveren aan de behandeling van alzheimer en andere neurodegeneratieve aandoeningen.  

Maculadegeneratie en retinitis pigmentosa

Maculadegeneratie is een veelvoorkomende aandoening bij ouderen en één van de belangrijkste oorzaken van blindheid; het netvlies veroudert en verliest langzaam zijn functie. Een belangrijke oorzaak van maculadegeneratie is de reductie van bloedtoevoer naar het netvlies en het vaatvlies. Van crocine is ontdekt dat het de bloedtoevoer sterk doet toenemen in zowel netvlies als vaatvlies en bijdraagt aan functieherstel van het oog. Dit effect is te danken aan de vaatverwijdende eigenschappen van crocine, hetgeen er mogelijk voor zorgt dat weefsels in het oog meer zuurstof en nutriënten ontvangen. Uit in vivo onderzoek bij dieren blijkt verder dat safranal, een belangrijke inhoudsstof van onder andere de stampers van Crocus sativus, de celdegeneratie in fotoreceptorcellen vertraagt en verstoringen van het bloedvatennetwerk in het oog terugdringt. Het onderzoek concludeert verder dat ook patiënten met retinitis pigmentosa baat kunnen hebben bij toediening van safranal.  

Slaapproblemen

Uit verschillende gerandomiseerde klinische studies bleek dat een saffraanproduct gestandaardiseerd op crocine, safranal en picrocrocine de slaapkwaliteit verbeterde bij gezonde individuen met slaapproblemen.

Afrodisiacum

Traditioneel is Crocus sativus een afrodisiacum. Het gebruik bij erectieproblemen wordt bevestigd in een kleine studie bij 20 mannen.

De veiligheid bij zwangerschap en tijdens de lactatieperiode is niet onderzocht. Traditioneel werden extreem hoge doseringen saffraan aangewend om abortus op te wekken; of saffraan in normale doseringen een samentrekkend effect heeft op de baarmoeder is onbekend. Vermijd gebruik bij overgevoeligheid voor saffraan of één van de inhoudsstoffen. Vergeleken met andere kruiden zijn allergische reacties naar aanleiding van saffraangebruik zeer zeldzaam.

Onderzoek bij depressie en andere stemmingsstoornissen is gedaan met doseringen die veelal overeenkomen met 30 mg saffraan.

Het gebruik van saffraan bij kinderen is slechts in een aantal klinische studies onderzocht. Doseringen lopen uiteen van 18 – 30 mg per dag, afhankelijk van de toepassing. 

In humane studies die met saffraanextract zijn uitgevoerd zijn in de aangegeven doseringen geen significante bijwerkingen gevonden. Vroeger gerapporteerde bijwerkingen blijken vaak aan vervalsingen (o.a. Colchicum autumnale) toe te schrijven. Saffraan heeft ook geen libidoverlagend effect, zoals reguliere antidepressiva wel vaak hebben. Extreem hoge doseringen kunnen wél toxisch zijn, maar dit is nooit gevonden voor doseringen beneden 1500 mg per dag.

Saffraanextract kan de werkzaamheid van andere medicatie beïnvloeden. Beïnvloeding van de werking van stemmingsbeïnvloedende medicatie is gezien de werking het meest waarschijnlijk.

Saffraan wordt in sommige gevallen toegepast in combinatie met kruiden die onder meer de hersenstofwisseling en hersenfunctie beïnvloeden zoals Bacopa monieri, Salvia officinalis, Griffonia simplicifolia en Hypericum perforatum. Praktijkervaring wijst uit dat deze kruiden in harmonie samenwerken.

1. Abe K, Saito H, Effects of saffron extract and its constituent crocin on learning behaviour and long-term potentiation, Phytother Res. 2000 May;14(3):149-52. https://doi.org/10.1002/(sici)1099-1573(200005)14:3%3C149::aid-ptr665%3E3.0.co;2-5

2. Agha-Hosseini M, Kashani L, Aleyaseen A, Ghoreishi A, Rahmanpour H, Zarrinara AR, Akhandzadeh S, Crocus sativus L. (saffron) in the treatment of premenstrual syndrome: a double-blind, randomised and placebo-controlled trial., BJOG. 2008 Mar; 115(4):515-9 https://doi.org/10.1111/j.1471-0528.2007.01652.x

3. Akhondzadeh, Basti A, Moshiri E, Noorbala AA, Jamshidi AH, Abbasi SH, Akhondzadeh S., Comparison of petal of Crocus sativus L. and fluoxetine in the treatment of depressed outpatients: a pilot double-blind randomized trial., Prog Neuropsychopharmacol Biol Psychiatry. 2007 Mar 30;31(2):439-42. Epub 2006 Dec 15. https://doi.org/10.1016/j.pnpbp.2006.11.010

4. Akhondzadeh S, Fallah-Pour H, Afkham K, Jamshidi AH, Khalighi-Cigaroudi F., Comparison of Crocus sativus L. and imipramine in the treatment of mild to moderate depression: a pilot double-blind randomized trial [ISRCTN45683816, .BMC Complement Altern Med. 2004 Sep 2;4:12. https://doi.org/10.1186%2F1472-6882-4-12

5. Assimopoulou AN, Sinakos Z, Papageorgiou VP, Radical scavenging activity of Crocus sativus L. extract and its bioactive constituents, Phytother Res. 2005 Nov;19(11):997-1000. https://doi.org/10.1002/ptr.1749

6. Dwyer AV, Whitten DL, Hawrelak JA., Herbal medicines, other than St. John's Wort, in the treatment of depression: a systematic review., Altern Med Rev. 2011 Mar;16(1):40-9.

7. El-Alfy AT, Abourashed EA, Matsumoto RR., Nature against depression., Curr Med Chem. 2012;19(14):2229-41

8. Falsini B, Piccardi M, Minnella A, Savastano C, Capoluongo E, Fadda A, Balestrazzi E, Maccarone R, Bisti S, Influence of saffron supplementation on retinal flicker sensitivity in early age-related macular degeneration, Invest Ophthalmol Vis Sci. 2010 Dec;51(12):6118-24. Epub 2010 Aug 4. https://doi.org/10.1167/iovs.09-4995

9. Fernández-Sánchez L, Lax P, Esquiva G, Martín-Nieto J, Pinilla I, Cuenca N., Safranal, a saffron constituent, attenuates retinal degeneration in P23H rats, PLoS One 2012;7(8)

10. Ghadrdoost B, Vafaei AA, Rashidy-Pour A, Hajisoltani R, Bandegi AR, Motamedi F, Haghighi S, Sameni HR, Pahlvan S., Protective effects of saffron extract and its active constituent crocin against oxidative stress and spatial learning and memory deficits induced by chronic stress in rats. Eur J Pharmacol. 2011 Sep 30;667(1-3):222-9. Epub 2011 May 18. https://doi.org/10.1016/j.ejphar.2011.05.012

11. Karimi G, Hosseinzadeh H, Khaleghpanah P. Study of antidepressant effect of aqueous and ethanolic of Crocus sativus in mice. Iranian J Basic Med Sci. 2001;4:11–15.

12. Khalili M, Hamzeh F.,Effects of active constituents of Crocus sativus L., crocin on streptozocin-induced model of sporadic Alzheimer's disease in male rats. Iran Biomed J. 2010 Jan-Apr;14(1-2):59-65.

13. Lopresti AL, Smith SJ, Metse AP, Drummond PD.,  Effects of saffron on sleep quality in healthy adults with self-reported poor sleep: a randomized, double-blind, placebo-controlled trial. J Clin Sleep Med. 2020 Jun 15;16(6):937-947 https://doi.org/10.5664/jcsm.8376

14. Moshiri E, Basti AA, Noorbala AA, Jamshidi AH, Hesameddin Abbasi S, Akhondzadeh S., Crocus sativus L. (petal) in the treatment of mild-to-moderate depression: a double-blind, randomized and placebo-controlled trial, Phytomedicine. 2006 Nov;13(9-10):607-11. Epub 2006 Sep 18. https://doi.org/10.1016/j.phymed.2006.08.006

15. Nishide A, Fujita T, Nagaregawa Y, Shoyama Y, Ohnuki K, Shimizu K, Yamamoto T, Watanabe T, Ohnuki K., Sleep Enhancement by Saffron Extract affron® in Randomized Control Trial. 2018. Jpn Pharmacol Ther; 46:1407-15

16. Ochiai T, Shimeno H, Mishima K, Iwasaki K, Fujiwara M, Tanaka H, Shoyama Y, Toda A, Eyanagi R, Soeda S., Protective effects of carotenoids from saffron on neuronal injury in vitro and in vivo., Biochim Biophys Acta. 2007 Apr;1770(4):578-84. Epub 2006 Dec 5.

17. Ordoudi SA, Befani CD, Nenadis N, Koliakos GG, Tsimidou MZ, Further examination of antiradical properties of Crocus sativus stigmas extract rich in crocins, J Agric Food Chem. 2009 Apr 22;57(8):3080-6.

18. Papandreou MA, Kanakis CD, Polissiou MG, Efthimiopoulos S, Cordopatis P, Margarity M, Lamari FN, Inhibitory activity on amyloid-beta aggregation and antioxidant properties of Crocus sativus stigmas extract and its crocin constituents, J Agric Food Chem. 2006 Nov 15;54(23):8762-8

19. Papandreou MA, Tsachaki M, Efthimiopoulos S, Cordopatis P, Lamari FN, Margarity M, Memory enhancing effects of saffron in aged mice are correlated with antioxidant protection., Behav Brain Res. 2011 Jun 1;219(2):197-204.

20. Piccardi M, Marangoni D, Minnella AM, Savastano MC, Valentini P, Ambrosio L, Capoluongo E, Maccarone R, Bisti S, Falsini B, A longitudinal follow-up study of saffron supplementation in early age-related macular degeneration: sustained benefits to central retinal function. Evid Based Complement Alternat Med. 2012;2012:429124. Epub 2012 Jul 18. https://doi.org/10.1155/2012/429124

21. Sarris J, Panossian A, Schweitzer I, Stough C, Scholey A, Herbal medicine for depression, anxiety and insomnia: a review of psychopharmacology and clinical evidence, Eur Neuropsychopharmacol. 2011 Dec;21(12):841-60. https://doi.org/10.1016/j.euroneuro.2011.04.002

22. Thushara RM, Hemshekhar M, Santhosh MS, Jnaneshwari S, Nayaka SC, Naveen S, Kemparaju K, Girish KS., Crocin, a dietary additive protects platelets from oxidative stress-induced apoptosis and inhibits platelet aggregation., Mol Cell Biochem. 2012 Oct 12.

23. Ulbricht, Basch, Natural Standard – Herb and Supplement Guide, online at http://www.naturalstandard.com/databases/herbssupplements/saffron.asp?

24. Wang Y, Han T, Zhu Y, Zheng CJ, Ming QL, Rahman K, Qin LP., Antidepressant properties of bioactive fractions from the extract of Crocus sativus L.,J Nat Med. 2010 Jan;64(1):24-30.

25. Xuan B, Zhou YH, Li N, Min ZD, Chiou GC., Effects of crocin analogs on ocular blood flow and retinal function., J Ocul Pharmacol Ther. 1999 Apr;15(2):143-52.

26. Yamauchi M, Tsuruma K, Imai S, Nakanishi T, Umigai N, Shimazawa M, Hara H., Crocetin prevents retinal degeneration induced by oxidative and endoplasmic reticulum stresses via inhibition of caspase activity. Eur J Pharmacol. 2011 Jan 10;650(1):110-9. Epub 2010 Oct 14.

27. Akhondzadeh S, Shafiee Sabet M, Harirchian MH, Togha M, Cheraghmakani H, Razeghi S, et al. A 22-week, multicenter, randomized, double-blind controlled trial of Crocus sativus in the treatment of mild-to-moderate Alzheimer's disease. Psychopharmacology. 2010;207(4):637–43. https://doi.org/10.1007/s00213-009-1706-1

28. Kell, G., Rao, A., Beccaria, G., Clayton, P., Inarejos-García, A. M., & Prodanov, M. (2017). Affron® a novel saffron extract (Crocus sativus L.) improves mood in healthy adults over 4 weeks in a double-blind, parallel, randomized, placebo-controlled clinical trial.?Complementary Therapies in Medicine,?33, 58-64. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2017.06.001

29. Lewis, J. E., Poles, J., Shaw, D. P., Karhu, E., Khan, S. A., Lyons, A. E., ... & McDaniel, H. R. (2021). The effects of twenty-one nutrients and phytonutrients on cognitive function: A narrative review.?Journal of Clinical and Translational Research,?7(4), 575. 

30. Lopresti, A. L., Smith, S. J., & Drummond, P. D. (2021). An investigation into an evening intake of a saffron extract (affron®) on sleep quality, cortisol, and melatonin concentrations in adults with poor sleep: a randomised, double-blind, placebo-controlled, multi-dose study.?Sleep Medicine,?86, 7-18. https://doi.org/10.1016/j.sleep.2021.08.001

31. Lopresti, A. L., Drummond, P. D., Inarejos-García, A. M., & Prodanov, M. (2018). Affron®, a standardised extract from saffron (Crocus sativus L.) for the treatment of youth anxiety and depressive symptoms: a randomised, double-blind, placebo-controlled study.?Journal of affective disorders,?232, 349-357. https://doi.org/10.1016/j.jad.2018.02.070

32. Blasco-Fontecilla, H., Moyano-Ramírez, E., Méndez-González, O., Rodrigo-Yanguas, M., Martin-Moratinos, M., & Bella-Fernández, M. (2022). Effectivity of Saffron Extract (Saffr’Activ) on Treatment for Children and Adolescents with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD): A Clinical Effectivity Study.?Nutrients,?14(19), 4046. https://doi.org/10.3390/nu14194046

33. Khaksarian, M., Mirr, I., Kordian, S., Nooripour, R., Ahangari, N., & Masjedi-Arani, A. (2021). A comparison of methylphenidate (MPH) and combined methylphenidate with crocus sativus (Saffron) in the treatment of children and adolescents with ADHD: A randomized, double-blind, parallel-group, clinical trial.?Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences. https://doi.org/10.5812/ijpbs.108390

34. Baziar, S., Aqamolaei, A., Khadem, E., Mortazavi, S. H., Naderi, S., Sahebolzamani, E., ... & Akhondzadeh, S. (2019). Crocus sativus L. versus methylphenidate in treatment of children with attention-deficit/hyperactivity disorder: A randomized, double-blind pilot study.?Journal of child and adolescent psychopharmacology,?29(3), 205-212. https://doi.org/10.1089/cap.2018.0146